Сьпіс аббрэвіятур

• СААЗ – Сусьветная арганізацыя аховы здароўя
• МАК – Міжнародны алімпійскі камітэт
• AHL – American Hockey League
• CONCACAF – Confederation of North, Central America and Caribbean Association Football
• FFF – Fédération Française de Football
• FIFA – Fédération Internationale de Football Association
• FIFPRO – The Fédération Internationale des Associations de Footballeurs Professionnels
• FPF – Federação Portuguesa de Futebol
• HWCF – Homeless World Cup Foundation
• IBA – International Boxing Association
• IJF – International Judo Federation
• NHL – National Hockey League
• NWSL – National Women’s Soccer League 
• RFEF – Real Federación Española de Fútbol
• TFF – Turkish Football Federation
• UEFA – The Union of European Football Associations
• WBC – World Boxing Council
• WDSF – World DanceSport Federation
• WSL – Women’s Super League

Уводная

У гэтым дакумэнце мы прааналізавалі найбольш значныя падзеі і навіны ў спорце за ліпень-верасень 2024 года праз прызму міжнародных стандартаў у галіне правоў чалавека.

У Беларусі працягваюцца паўсюдныя парушэньні правоў чалавека ў спорце. Рэпрэсіі ў дачыненьні да прадстаўні_ц спартовай індустрыі, якія не згодныя з дзеючым рэжымам, а таксама ізаляцыя краіны ад міжнародных спартовых спаборніцтваў падкрэсьліваюць немагчымасьць узаемадзеяньня аўтарытарных рэжымаў і спорту. Гэтыя праблемы падкрэсьліваюць тое, як дзеяньні дзяржавы абмяжоўваюць свабоду выказваньня і ўдзелу атлет_ак, спрыяючы глябальнаму дыялогу аб правах чалавека.

Мы назіраем прагрэс у забесьпячэньні правоў жанчын у спорце, але застаюцца і істотныя прабелы. Паралельна з тым, як павышаецца прызнаньне жанчын-спартовак і забясьпечваюцца справядлівыя адносіны ў асобных сферах спорту, захоўваюцца праблемы бясьпекі, сэксізму, недастатковай прадстаўленасьці.

У ліпені 2024 года скончыўся турнір UEFA EURO-2024, які прывёў да дыскусіяў і ў аспэкце правоў чалавека. Нагодай сталі спрэчныя заявы і паводзіны футбаліст_ак, неадпаведнасьць графіка турніру нацыянальнаму заканадаўству аб працоўных правах непаўналетніх, абразьлівыя паводзіны ў сеціве. У сувязі з гэтым важна, каб спартовыя арганізацыі і федэрацыі, у тым ліку UEFA, бралі на сябе адказнасьць за забесьпячэньне правоў чалавека спарто_вак і іншых прадстаўні_ц індустрыі.

Адной з самых значных мега-спартовых падзей у аналізаваны перыяд сталі Алімпійскія і Паралімпійскія гульні ў Парыжы. Спаборніцтвы аказаліся насычанымі і з пункту гледжаньня правоў чалавека – ад спрэчак аб этычнасьці гендэрных тэстаў і дыскусій аб мэнтальным здароўі да сэксізму і змяненьняў клімату. Пазначаныя навіны падкрэсьліваюць складанае скрыжаваньне правоў чалавека і спорту. Так, спартовыя падзеі датычацца ня толькі спартовых дасягненьняў, але і больш шырокага ўплыву на грамадзтва ў цэлым.

У сьвеце спорту працягваецца барацьба з расізмам у розных сфэрах і на розных узроўнях – намаганьнямі саміх спарто_вак, клюбаў і спартовых арганізацый і федэрацый. Аднак, расізм застаецца сістэмнай праблемай у спартовай індустрыі і для яе рашэньня неабходныя сумесныя высілкі ўсіх актар_ак з мэтай стварэньня бясьпечнага і інклюзіўнага асяродьдзя для кожн_ай без якога-небудзь выключэньня.

Інцыдэнты, якія адбыліся падчас спартовых мерапрыемстваў у аналізаваны перыяд, нагадваюць нам пра тое, як важна надаваць першачарговую ўвагу пытаньнямі бясьпекі ўсіх прысутных з дапамогай сістэмнае працы – ад адукацыі персанала да своечасовых і якасных праверак бясьпекі на стадыёнах.

Атлет_кі працягваюць дзяліцца сваім досьведам клопату аб мэнтальным і фізічным здароўі, спрыяючы зьняцьцю стыгмы і пераадоленьню стэрэатыпаў. У футбольным сьвеце ідзе асабліва актыўная дыскусія аб перагружанасьці календара спаборніцтваў. Важна адзначыць, што спартовыя арганізацыі і фэдэрацыі ў першую чаргу павінны турбавацца аб дабрабыце спарто_вак, забясьпечваючы ў тым ліку адно з асноўных правоў чалавека – права на здароўе.

Навіны аб падтрымцы лякальных супольнасьцяў спартоў_камі, праве на працу, абароне пэрсанальных зьвестак спарто_вак, актывізме заўзятар_ак, павышэньні дасьведчанасьці аб пацяпленьні клімату з дапамогай спартовай формы і іншыя зьяўляюцца сьведчаньнем шырокага ўплыву спорту на ўсе сфэры жыцьця з мэтай пабудовы разнастайнага і інклюзіўнага грамадства.

Што ня так з правамі чалавека ў спорце ў Беларусі?

Інструктара па краў-мага Hennadzi Kapitanov завочна прыгаварылі да 6 гадоў калёніі. Раней у дачыненьні да яго была распачатая «спецыяльная вытворчасьць» і былі вылучаныя абвінавачаньні па 4 артыкулах КК.

За «заклікі да санкцый» (частка 3 артыкула 361 КК) асудзілі члена зборнай Беларусі па суднамадэльным спорце Aliaksei Mazuka. Які канкрэтна прысуд вынес суд – невядома, аднак па ўказаным артыкуле спартоўцу пагражала ад 4 да 12 гадоў пазбаўленьня волі.

Генпракуратура «дапусьціла да прафэсійнай дзейнасьці» дзьвух футбалістаў Stanislav Dragun і Andrei Khachaturyan, якія раней выступілі супраць гвалту з боку прадстаўні_ц дэ-факта ўлады Беларусі, «у сувязі са шчырым раскаяньнем і прызнаньнем сваіх памылак, зьдзейсьненых у 2020 годзе». Падобная практыка сьведчыць аб кантролі іншадумства ў краіне шляхам прымусу людзей публічна адмаўляцца ад сваёй ранейшай пазіцыі, што часта адбываецца прымусова і пад ціскам. Такія кейсы падрываюць свабоду выказваньня меркаваньняў і ўплывае на жаданьне іншых грамадзкіх дзеяч_ак, у тым ліку ў спорце, выступаць супраць злоўжываньняў дзяржавы.

Дэ-факта ўлады Беларусі працягваюць выкарыстоўваць адсутнасьць выразнага вызначэньня «экстрэмізм» у заканадаўстве з мэтай палітычнага перасьледу, у тым ліку ў дачыненьні да атлет_ак і іншых прадстаўні_ц спартовай індустрыі. У аналізуемы перыяд падставай для перасьледу сталі татуіроўкі і Instagram-акаўнты.

Рэпрэсіям падвергліся футбольныя фанаты – за «экстрэмісцкія» тату быў затрыманы фанат з Гародні, а таксама фанат ФК «Шахцёр» – на яго паскардзіліся сусед_кі. Палітзьняволенаму футбольнаму фанату Tamaz Pipiya працягнулі тэрмін зьняволеньня яшчэ на 1,5 гады па частцы 2 артыкула 411 КК (злоснае непадпарадкаваньне патрабаваньням адміністрацыі). Раней ён быў асуджаны на 5 гадоў пазбаўленьня волі ў калёніі ва ўмовах узмоцненага рэжыму паводле часткі 2 артыкула 293 КК (удзел у масавых беспарадках).

У студзені 2024 года падчас вяртаньня ў Беларусь баскетбольны арбітр Aliaksandr Siritsa быў затрыманы за стварэньне «экстрэмісцкага» чата (артыкул 361-1 КК) і «абразу прэзідэнта» (артыкул 368 КК).

За «садзейнічаньне экстрэмісцкай дзейнасьці» на 2 гады калёніі асудзілі трэнера па настольным тэнісе Yuriy Ladzyuk.

У сьпіс «экстрэмісцкіх матэрыялаў» унесьлі Instagram-акаўнты Konstantin Yakovlev, Aleksandra Herasimenya, Elena Leuchanka і Arthur Udris.

Апісаная практыка зьяўляецца парушэньнем асноўных правоў і свабод чалавека – права на свабоду мірных сходаў і асацыяцыі, выказваньня меркаваньня, што ў сваю чаргу парушае і цэласнасьць спорту як індустрыі.

Апеляцыйны суд Сэрбіі адмяніў рашэньне аб экстрадыцыі журналіста і заснавальніка свабоднага аб’яднаньня спартоўцаў Беларусі SOS BY Andrei Hnet, але пакуль ён знаходзіцца пад арыштам. Справа беларускага актывіста вернецца трэці раз у Высокі суд Бялграда для новага разгляду. У шэрагу краін прайшлі акцыі ў падтрымку Hnet і супраць ягонай экстрадыцыі з Сэрбіі ў Беларусь.

Алімпійскія і Паралімпійскія гульні ў Парыжы былі адной з самых значных спартовых падзей гэтым летам. Упершыню з 1984 года ў Беларусі была адменена тэлевізійная трансьляцыя Алімпіяды. У сваю чаргу ўлады Францыі забаранілі асьвятляць АГ некаторым журналіст_кам зь Беларусі з-за падазрэньняў у шпіянажы. Нагадаем, атлет_кі зь Беларусі маглі прыняць удзел у спаборніцтвах толькі ў нэўтральным статусе. Забарона, уведзеная МАК, зьяўляецца прамым адказам на ўдзел Беларусі ў поўнамаштабным уварваньні Расеі ва Украіну і падкрэсьлівае сілу сусьветнага спорту ў забесьпячэньні адказнасьці за парушэньні правоў чалавека.

Volha Bondareva, прадстаўніца беларускай прапаганды, негатыўна выказалася на адрас атлет_ак, якія паехалі на Алімпіяду ў нэўтральным статусе: «Людзі без радзімы. І без сумленьня – спартоўцы, якія здраджваюць. Такія паехалі на Алімпіяду пад белым сьцягам капітулянтаў». Спартоў_кі, якія выступаюць у нэўтральным статусе, аказваюцца як бы «паміж дзьвух агнёў», калі неабходна прадэманстраваць вынік на спаборніцтвах, але таксама сутыкаючыся з крытыкай з боку ўрада.

У той жа час тэлеканал «Беларусь 5» змог дасягнуць пагадненьня аб паказе першага матчу раўнда плэй-оф Лігі Эўропы UEFA, удзел у якім прынялі ФК «Дынама-Мінск» і R.S.C. Anderlecht. Рашэньне UEFA аб допуску клюба зь Беларусі да спаборніцтва ў турніры, а таксама яго трансляцыі падкрэсьлівае адсутнасьць адзінага падыходу адносна парушэньняў правоў чалавека ў краіне і ўдзелу ў вайне з боку міжнародных спартовых арганізацый і федэрацый, а дзяржава працягвае выкарыстоўваць спорт у якасьці інструмэнта прапаганды. Гэтая непасьлядоўнасць падрывае намаганьні іншых арганізацый па прыцягненьні Беларусі да адказнасьці і дазваляе рэжыму падтрымліваць пачуцьцё легітымнасьці праз выбарчы ўдзел у спорце.

Фанаты маскоўскага «Лакаматыва» вывесілі банэр «Слава Расеі» на спарынгу з «Тарпеда-БелАЗ» у Жодзіна. Такая акцыя сьведчыць аб тым, што дэ-факта ўлады Беларусі заахвочваюць выказваньне праваеннай пазіцыі на спартовых мерапрыемствах, падтрымліваючы агрэсіўныя і мілітарысцкія ідэалогіі.

У менскім паўмарафоне прынялі ўдзел больш за 100 прадстаўні_ц Дэпартамента аховы МУС РБ. Падобная практыка можа быць успрынята як сігнал аб кантролі, спрыяючы стварэньню атмасферы страху, якая душыць свабоду выказваньня меркаваньня і права на ўдзел у грамадзкім жыцьці, у тым ліку спорце.

Апісаныя навіны сьведчаць аб тым, што спорт у Беларусі зьяўляецца рэпрэзентацыяй больш шырокага крызісу правоў чалавека і аўтарытарнага кантролю ў краіне. Спартоў_кі і іншыя прадстаўні_цы індустрыі, якія выступаюць супраць рэжыму, сутыкаюцца з ціскам і пагрозамі сваёй бясьпекі. Дэ-факта ўлады Беларусі выкарыстоўваюць спорт для падтрыманьня іміджу нармальнасьці, адначасова прымяняючы выбарчую цэнзуру і рэпрэсіі, што парушае асноўныя правы і свабоды чалавека.

Правы жанчын у спорце

Галоўная трэнерка зборнай ЗША па футболе Emma Hayes, якая раней выйграла 7 тытулаў WSL на пасадзе галоўнай трэнеркі Chelsea FC, заявіла, што ўладальнікі мужчынскіх футбольных каманд на дадзены момант не гатовы наняць жанчыну на пасаду галоўнага трэнера: «Я казала пра гэта мільён разоў – вы можаце знайсьці жанчыну-пілота, жанчыну-лекара, жанчыну-адваката, жанчыну-банкіра, але вы не зможаце знайсьці жанчыну-трэнера, якая працуе ў мужчынскай гульні і вядучую за сабой мужчын. Гэта проста паказвае, як шмат працы яшчэ трэба зрабіць».

Jessica Campbell стала першай жанчынай-асыстэнткай трэнера ў NHL. Раней, у 2022 годзе, Campbell таксама стала першай жанчынай-асыстэнткай трэнера ў AHL. Такія рашэньні спрыяюць забесьпячэньню гендэрнага балянсу, але той факт, што іх па-ранейшаму сьвяткуюць як «першыя дасягненьні», падкрэсьлівае ўкаранёную структурную няроўнасьць. Неабходны пастаянныя намаганьні для нармалізацыі ўдзелу жанчын ва ўсіх аспэктах спорту, уключаючы кіруючыя ролі ў мужчынскіх камандах.

У рамках пазачарговай Генеральнай асамблеі FPF былі ўхвалены заканадаўчыя зьмены, якія спрыяюць фармаваньню гендэрнага балансу ў складзе кіруючых органаў. Зьмяненьне выцякае з закона №23/2024, які ўсталёўвае абавязковае прадстаўніцтва 33,3% жанчын і дапускае пераходны рэжым у 20% да 2026 года. Такім чынам, мера, цяпер уключаная ў статут FPF, будзе прымяняцца да наступных абраных грамадзкіх органаў – Праўленьня, Назіральнай рады і Савету Генеральнай асамблеі – у склад якіх павінны будуць уваходзіць не меньш за 20% жанчын.

Жаночая каманда Aston Villa абвясьцілі Villa Park сваім асноўным стадыёнам на сезон 2024/25. Такім чынам, Aston Villa далучаюцца да некаторых іншых жаночых каманд, якія будуць гуляць матчы на ​​галоўным стадыёне сваіх клюбаў. Падобныя тэндэнцыі сьведчаць аб развіцьці жаночага футбола і шчырай цікавасьці з боку заўзятар_ак, што ў сваю чаргу спрыяе лепшым умовам і падтрымцы гулінь.

NWSL і яе гуліні падпісалі новае калектыўнае пагадненьне, якое падвышае мінімальны заробак (з $48 500 да $82 500 да 2030 году) і адмяняе драфты, што робіць NWSL першай прафэсійнай спартовай лігай у ЗША, якая дала ўсім гуліням неабмежаванае вольнае агенцтва, што дае гуліням больш кантролю над сваёй кар’ерай і перамяшчэньнем у лізе. Гэтае рашэньне – значны крок наперад для правоў гулінь і прафэсійных стандартаў у жаночым спорце. Наведвальнасьць гульняў NWSL вырасла на 42%, а колькасць глядач_ак – на 95% у параўнаньні з сэзонам 2023 года. Такім чынам, па меры таго, як NWSL паляпшаюць умовы для гулінь, ліга паралельна прыцягвае ўсё больш заўзятар_ак, спрыяючы росту і інвэстыцыям у жаночы спорт.

WSL і Women’s Championship, якія стартавалі ў верасьні гэтага года, упершыню транслююцца на YouTube. Папулярнасьць жаночага футбола, у тым ліку ў Ангеліі, расьце па ўсім сьвеце, а магчымасьць трансьляцыі на адным з самых папулярных відэахостынгаў дасьць магчымасьць прыцягнуць да гульні яшчэ большую аўдыторыю.

Lauren James запусціла праграму стыпендый для маладых дзяўчын з ліку этнічных меншасьцяў у футболе для падвышэньня разнастайнасьці ў жаночай гульні. Жаночы футбол у Ангеліі атрымлівае шмат крытыкі ў сувязі з адсутнасьцю разнастайнасьці, а James зьяўляецца адной з нямногіх цемнаскурых прадстаўніц гульні, якая можа быць ролевай мадэльлю для новых пакаленьняў.

Пазітыўныя тэндэнцыі, адзначаныя ў аналізаваны перыяд, адлюстроўваюць прызнаньне каштоўнасьці і правоў спартовак, якія толькі падвышаюцца. Узрастаючая бачнасьць і паляпшэньне фінансавых умоў сьведчаць аб большай прафэсіяналізацыі і стабільнасьці ў жаночым спорце. Расьце ўвага да пытаньняў інклюзіўнасьці і прадстаўніцтва, што мае вырашальнае значэньне для таго, каб зрабіць спорт больш даступным для ўсіх.

Футбалісткі Pomigliano CF зьвярнуліся ў FIFPRO і распавялі аб сваім досьведзе працы з клюбам, які складаўся з падробленых кантрактаў і подпісаў, утрыманьня заробкаў, мэдыцынскай халатнасьці, харассмэнта і фізічнага гвалту над гулінямі. Пры падтрымцы італьянскага прафсаюза футбаліст_ак AIC некаторыя гуліні пачалі судовыя разборы, каб спагнаць доўг і атрымаць кампенсацыю, а таксама склалі і падалі справаздачы ў пракуратуру па факце фальсіфікацыі подпісаў.

FIFPRO падзяліліся вынікамі апытаньня футбалістак, паводле якога кожная пятая гуліня сутыкалася з засмучэньнем харчовых паводзін (ЗХП) на працягу 12 месяцаў. Прычыны такога выніку розныя – скажонае ўспрыманьне ежы, стэрэатыпнае ўспрыманьне спартовак, ціск грамадства і сорам, а таксама наадварот – станоўчае падмацаваньне пераканання аб пэўным зьнешнім выглядзе. Шмат у якіх клюбах да гэтага часу існуе практыка «ўзважваньня», якая выклікае гуліням страх і сорам. Для вырашэньня праблемы патрэбны намаганьні на розных узроўнях – адукацыя (саміх гулінь, трэнер_ак і пэрсаналу клюбаў), падтрымка мэнтальнага здароўя спартовак, зьніжэньне ціску ў сацсетках і з боку спонсар_ак.

Даследаваньне Kick It Out паказвае, што 52% апытаных жанчын сутыкаліся з дыскрымінацыяй па палавой прыкмеце, якая праяўляецца ў дзеяньнях або выказваньнях. Ім задавалі пытаньні аб правілах гульні, ім свісталі ўсьлед, да іх прыставалі, а ў некаторых выпадках былі недарэчныя дакрананьні і сэксуальныя дамаганьні. 48% чулі сэксісцкія выказваньні на стадыёнах ці па дарозе на стадыён альбо са стадыёна, а таксама ў бліжэйшых установах грамадскага харчаваньня. 46% чулі «непрыстойныя прапановы», 27% – агрэсіўныя выказваньні зьвязаныя з сэксам. Пры гэтым з 1502 рэспандэнтак 85% ніколі не паведамлялі аб падобных парушэньнях, паколькі не верылі, што іх успрымуць сур’ёзна. Большасьць з іх наведвалі мужчынскія матчы. Арганізацыя Kick It Out падкрэслілі неабходнасьць прыняцьця мер у дачыненьні да асоб, якія праяўляюць сэксізм, і выпусціла відэаролік, які тлумачыць, як гэта – быць заўзятаркай у падобных абставінах.

Эксплуатацыя, гвалт, гендэрныя стэрэатыпы і ціск паказваюць, як спартовая культура па-ранейшаму дазваляе існаваць сэксізму і жанчынаненавісніцтва. Неабходны комплексныя меры для барацьбы з падобнымі паводзінамі і забеспячэньня больш бясьпечнага і інклюзіўнага асяродьдзя для жанчын ва ўсіх аспэктах спорту.

FIFPRO апублікавалі «Кіраўніцтва па вяртаньні да гульні пасьля родаў». Дакумэнт зьяўляецца адказам на выяўленую адсутнасьць даступных парад і ведаў у клюбах і нацыянальных зборных, распрацаваны з улікам досьведу гулінь і закліканы дапамагчы прафэсійным футбалісткам, іх сем’ях, персаналу каманд і іншым актар_кам у футболе лепш разумець і кантраляваць цяжарнасьць і пасьляродавы перыяд.

AC Milan стаў першым эўрапейскім клюбам, які ўвёў палітыку мацярынства. Вынікам стала гарантыя падаўжэньня кантракту для гулінь і жаночага персанала клюба ў перыяд цяжарнасьці. Клюб таксама дапаможа з клопатам аб дзецях і выдаткамі на пералёты і пражываньне для дзяцей і адн_ой суправаджальні_цы. Падобная ініцыятыва з боку AC Milan можа паспрыяць таму, што жанчынам у клюбе ня трэба будзе рабіць выбар паміж кар’ерай і мацярынствам.

У EA Sports FC 25 зьявіўся рэжым кар’еры ў жаночым футболе, які ўключае ў сябе як увесь функцыянал рэжыму кар’еры ў мужчынскім футболе, так і ўнікальныя задачы, якія існуюць толькі ў жаночай гульні. Рэжым дасі магчымасьць для рэалізацыі ў 5 асноўных жаночых футбольных лігах.

Fara Williams, самая рэзультатыўная гуліня зборнай Ангеліі ў гісторыі, падзялілася сваім меркаваньнем аб ролі FC 25 у развіцьці жаночага футбола. Яна лічыць, што гульня зрабіла шмат для прафіляваньня жаночага футбола і прадстаўленьня яго новай аўдыторыі. «Людзі больш разумеюць, што жаночы футбол – гэта асобная ад мужчынскага структура: першы не залежыць у сваім развіцьці ад другога». EA Sports FC 25 дапамагае нармалізаваць прысутнасьць жанчын у прафэсійным спорце і павысіць дасьведчанасьць аб спецыфіцы жаночай гульні, падтрымліваючы больш шырокую барацьбу за гендэрную роўнасьць.

Апісаныя падзеі паказваюць як прагрэс, так і бягучыя праблемы ў аспэкце правоў жанчын у спорце. Мы назіраем важныя зьмены, такія як:

• з’яўленьне палітык мацярынства і гендэрнага балянсу;
• рост папулярнасьці і бачнасьці жаночай гульні;
• рэпрэзентацыя ў кіберспорце.

Усё гэта спрыяе інклюзіўнасьці, прафэсійнай стабільнасьці і прызнаньню. Разам з тым захоўваюцца сістэмныя праблемы – дыскрымінацыя, эксплуатацыя, дамаганьні, недастатковая прадстаўленасьць жанчын на кіруючых пасадах. Забесьпячэньне правоў жанчын патрабуе комплексных намаганьняў і рэформаў для разбурэньня ўкаранёных прадузятасьцяў, забесьпячэньня адказнасьці і стварэньня падтрымліваючае індустрыі.

EURO-2024

UEFA у супрацоўніцтве з Meta правялі маніторынг сацыяльных сетак на выяўленьне абразлівых пастоў. За час групавога этапу EURO-2024: 4656 пастоў былі адзначаны як абразлівыя; 308 пастоў былі адпраўлены непасрэдна платформе для прыняцьця далейшых дзеяньняў; 71% пастоў былі выпраўленыя. Ініцыятыва падкрэсьлівае ўсведамленьне адказнасьці спартовых арганізацый за бясьпеку спарто_вак, заўзятар_ак і грамадзтва ў цэлым у аспэкце анлайн-злоўжываньняў у спорце. Акрамя таго, такі падыход стварае прэцэдэнт і для іншых відаў спорту і галінаў у барацьбе з лічбавымі злоўжываньнямі.

Турэцкі футбаліст Merih Demiral, сьвяткуючы перамогу сваёй каманды ў матчы з Аўстрыяй, паказаў жэст, вядомы як «ваўчыны салют». UEFA дыскваліфікавалі футбаліста на 2 матчы і заявілі, што ён быў пакараны за «парушэньне асноўных правілаў прыстойных паводзін, выкарыстаньне спартовых мерапрыемстваў для дэманстрацый неспартовага характару і за тое, што прыўнёс у футбольны спорт дурную славу». Сам Demiral заявіў, што ганарыцца сваім жэстам, а TFF плануюць абскардзіць рашэньне UEFA.

UEFA правялі расьсьледаваньне ў сувязі зь непрыстойным жэстам Bellingham пасьля перамогі ў матчы са Славакіяй. Пасьля забітага гола футбаліст павярнуўся тварам да заўзятар_ак, пацалаваў сваю правую руку і ўзяўся ёю за пахвіну. Bellingham патлумачыў: «Гэта быў жартоўны жэст для некаторых блізкіх сяброў, якія былі на гульні». UEFA заявілі, што гэта «парушае асноўныя правілы прыстойных паводзінаў» і дыскваліфікавалі гульца на 1 матч, але рашэньне было прыпынена на 1 год у залежнасьці ад добрых паводзін.

RFEF рызыкавалі заплаціць штраф у 30 000 эўра ў фінале EURO-2024 за выхад на поле Lamine Yamal. На момант фіналу турніру гульцу было 17 гадоў, а ў адпаведнасьці з заканадаўствам Нямеччыны, дзе праходзіў EURO, маладыя людзі ва ўзросьце да 18 гадоў ня могуць працаваць пазьней за 8 вечара ў любы дзень. У выпадку спарто_вак ёсьць выключэньні – можна працаваць да 11 вечара, але і гэтай рамкі было не дастаткова. Гэтая супярэчнасьць падкрэсьлівае важнасьць абароны дабрабыту маладых гул_інь на міжнародных спаборніцтвах і неабходнасьць гарманізацыі спартовых правілаў з нацыянальнымі законамі.

Футбольная асацыяцыя Гібральтару (GFA) падалі афіцыйную скаргу на паводзіны гульцоў зборнай Гішпаніі ва UEFA. Падчас сьвяткаваньня перамогі на EURO-2024 Hernández Rodrigo і Álvaro Morata скандавалі «Гібралтар – гішпаньскі». UEFA пачалі расьсьледаваньне.

Падзеі EURO-2024 у аналізаваны перыяд дэманструюць узаемасувязь спорту і правоў чалавека, узьнімаючы важныя пытаньні аб абавязках кіруючых органаў, ілюструюць напружанасьць у аспэкце выказваньня меркаваньня і падтрыманьня спартовых паводзін.

Алімпіяда і Паралімпіяда-2024

Тэлеаператар_кі атрымалі спецыяльныя інструкцыі, каб пазьбегнуць сэксісцкіх стэрэатыпаў у рэпартажах. «Жанчыны-спартоўкі тут не таму, што яны больш прывабныя, сэксуальныя ці нешта яшчэ. А таму, што яны – элітныя атлеткі», – заявіў кіраўнік афіцыйнай вяшчальнай арганізацыі Алімпійскіх гульняў Yiannis Exarchos.

Калі жаночая каманда Аўстраліі па плаваньні сыходзілі з борціка басейна пасьля заваяванага імі залатога мэдаля, каментатар Bob Ballard сказаў, што яны «фінішуюць», дадаўшы: «Вы ж ведаеце, якія жанчыны… затрымліваюцца, наносяць макіяж». Відэа з каментаром хутка стала папулярным у сеціве і Eurosport заявілі, што адхілілі каментатара за сэксісцкія выказваньні. Сам Ballard папрасіў прабачэньня і заявіў, што ў яго не было «намеру каго-небудзь знэрваваць або прынізіць».

Падчас свайго выступу баксёрка з Алжыра Imane Khelif сутыкнулася з цкаваньнем у сацсетках – яе суперніца адмовілася ад паядынку з-за «занадта моцнага ўдару» Khelif. Раней баксёрка была дыскваліфікаваная IBA з жаночага Чэмпіянату сьвету ў 2023 годзе з-за павышанага ўзроўню тэстастэрону ў яе арганізме, але спартоўка нарадзілася жанчынай і не ідэнтыфікуе сябе ніяк інакш. Аднак, у медыя шырока распаўсюдзілася меркаваньне аб тым, што Khelif – транс-жанчына. У той жа час ў Алжыры ідэнтыфікацыя сябе трансгендэрнай персонай зьяўляецца незаконнай.

Баксёрка падала скаргу ў сувязі з анлайн-перасьледам у Нацыянальны цэнтр па барацьбе з анлайн-нянавісьцю. «Я зьвяртаюся да ўсіх людзей сьвету з заклікам выконваць алімпійскія прынцыпы і Алімпійскую хартыю, утрымлівацца ад цкаваньня ўсіх спарто_вак, таму што гэта мае наступствы, велізарныя наступствы», – заявіла атлетка.

Аб’ектыўнасьць і этычнасьць гендэрных тэстаў ставяцца пад сумневы і зьяўляюцца прадметам дыскусій. Такія практыкі спрыяюць стыгматызацыі і выключэньню, а спорт павінен быць бясьпечнай прасторай, дзе няма месца дыскрымінацыі на аснове гендэрнай ідэнтычнасьці ці біялагічных асаблівасьцяў.

Перад футбольным матчам са зборнай Малі ізраільскі гімн быў асьвістаны заўзятар_камі. Падчас гульні ізраільскіх футбалістаў таксама неаднаразова асьвіствалі кожны раз, калі яны дакраналіся мяча. Падобныя інцыдэнты можна разглядаць як прыклад праявы стаўленьня заўзятар_ак да дзеяньняў Ізраіля як дзяржавы. Акрамя таго, на трыбунах адбыліся канфлікты паміж фанат_камі, у якія ўмяшаліся прадстаўні_цы службы бясьпекі.

Падчас матчу групавога этапу алімпійскага турніру па футболе паміж зборнымі Парагвая і Ізраіля людзі ў чорным адзеньні, чые твары былі схаваныя пад маскамі, пачалі скандаваць антыізраільскія лозунгі. Пракуратура Францыі пачала расьсьледаваньне ў сувязі з праявай расізму.

Паліцыя таксама пачала расьсьледаваньне па факце пагроз забойствам, якія атрымалі трое спарто_вак з Ізраіля. Супрацоўн_іцы па барацьбе з кіберзлачыннасьцю расьсьледуюць публікацыі асабістых зьвестак ізраільскіх атлет_ак у сацсетках.

Перад пачаткам Алімпіяды ў Парыжы прайшоў марш памяці забітых украінскіх атлет_ак – яго ўдзельні_цы прайшлі па горадзе ў футболках з імёнамі 488 загінулых спарто_вак.

У той жа час, як паведамляецца, як мінімум 10 з 15 атлет_ак з Расеі, акрэдытаваныя МАК на ўдзел у АГ у нэўтральным статусе, не адпавядаюць крытэрам нэўтральнасьці і падтрымліваюць вайну ва Украіне ў той ці іншай форме – выступалі ў часова акупаваным Крыме пасьля 2014 года, удзельнічалі ў прапагандысцкіх мерапрыемствах і турнірах, маюць сувязі з ваеннымі і расейскімі спецслужбамі, выступаюць за вайну ў сацыяльных сетках.

Ваенныя канфлікты і войны аказваюць значны ўплыў на атмасферу і каштоўнасьці буйных спартовых мерапрыемстваў, калі спорт становіцца ня толькі платформай для аб’яднання людзей, але таксама адлюстроўвае і канфлікты ў сьвеце.

Прадстаўніца зборнай уцекачоў Manizha Talash была дыскваліфікаваная з першага ў гісторыі алімпійскага спаборніцтва па брэйк-даньсе пасьля таго, як падчас свайго папярэдняга кваліфікацыйнага бою з India Sardjoe яна надзела плашч з надпісам «Свабоду афганскім жанчынам». WDSF выпусьцілі заяву, у якой гаворыцца, што яна «была дыскваліфікаваная за дэманстрацыю палітычнага лёзунгу на сваім адзеньні падчас папярэдняга кваліфікацыйнага бою». Прынятае фэдэрацыяй рашэньне дэманструе строгі падыход арганізатар_ак да падтрыманьня нэўтралітэту, нават калі спартоў_кі выкарыстоўваюць сваю плятформу для падвышэньня дасьведчанасьці аб правах чалавека.

Адным з самых папулярных фота гэтай Алімпіяды стала сэлфі, зробленае на пастаменьце спартоў_камі з Паўднёвай і Паўночнай Карэі – як прыклад здольнасьці спорту аб’ядноўваць людзей. Аднак паўночнакарэйскія тэнісісты Kim Kum-yong і Ri Jong-sik падвергліся «ідэалягічнаму кантролю» ў роднай краіне і могуць быць пакараныя.

Пераможца і шматразовы прызёр Чэмпіянатаў сьвету і Эўропы Nemanja Majdov распавёў, што IJF пакаралі яго адхіленьнем на пяць месяцаў за «парушэньне рэлігійных кодэксаў» за тое, што ён перахрысьціўся падчас выхаду на сутычку. Дэманстрацыя рэлігійных жэстаў забаронена на АГ. Аднак такія рашэньні часта выклікаюць дыскусіі і спрэчкі аб супярэчнасьці асноўнаму праву чалавека на свабоду сумленьня і рэлігіі.

Бягунья Rebecca Cheptegei заняла 44 месца ў марафоне. Па вяртаньні дадому, у Кенію, падчас канфлікту былы партнэр спартоўкі абліў яе беньзінам і падпаліў – праз некалькі дзён Cheptegei памерла ў бальніцы з-за адмовы органаў. Гэта ня першы выпадак, калі ў Кеніі былі забітыя спартоўкі, дзе зарэгістраваны адзін з самых высокіх паказчыкаў гвалту ў адносінах да жанчын у Афрыцы. Памяць Rebecca Cheptegei ўшанавалі на цырымоніі закрыцьця АГ. Дыктар назваў бягунью «ахвярай феміцыду».

Адной з натхняльных гісторый АГ стаў выступ фехтавальшчыцы Nada Hafez, якая атрымала перамогу ў сваім першым паядынку ў індывідуальных спаборніцтвах па фехтаваньні на шаблях сярод жанчын, знаходзячыся на 7 месяцы цяжарнасьці.

Team GB апублікавалі заяву: «Дзевяць маці, восем мэдалёў: рухаючая сіла Вялікай Брытаніі». Брытанская алімпійская асацыяцыя (BOA) распавялі аб рэкорднай колькасьці маці, якія ўдзельнічалі ў АГ ў гэтым годзе, і ўплыве рэкамендацый па вядзеньні цяжарнасьці UK Sport. Спартоўкі падзяліліся сваім досьведам у артыкуле The Guardian. Напрыклад, дзюдаістка Nekoda Smythe-Davis распавяла, што пасьля нараджэньня дзіцяці з ёй зьвязаліся Інстытут спорту Вялікай Брытаніі і сказалі, што ёсьць яшчэ некалькі жанчын, якія цяжарныя ці толькі што нарадзілі дзяцей, і прапанавалі сабрацца разам у групе ў WhatsApp, каб мець магчымасьць пагаварыць і атрымаць падтрымку ў выпадку цяжкасьцяў. Падобныя практыкі і вынікі зьяўляюцца доказам таго, што спартоўкам не абавязкова рабіць цяжкі выбар паміж кар’ерай і мацярынствам, калі спартовыя арганізацыі і федэрацыі гатовы аказваць ім неабходную падтрымку на ўсіх узроўнях.

Noah Lyles, спрынтар з ЗША, адкрыта падзяліўся пра асаблівасьці свайго здароўя пасьля таго, як заваяваў залаты мэдаль у бегу на 100 мэтраў: «У мяне астма, алергія, дыслексія, СДУГ, трывожнасьць і дэпрэсія. Але я скажу вам – тое, што ў вас ёсьць, не вызначае тое, кім вы можаце стаць». Пазьней Lyles прыняў удзел у забегу на 200 мэтраў са станоўчым тэстам на COVID-19.

Stephen Nedoroscik, гімнаст з ЗША, які заваяваў 2 бронзавыя мэдалі, распавёў аб сваіх праблемах са зрокам, тым самым прыцягваючы ўвагу да захворваньня і натхняючы новыя пакаленьні спарто_вак. Дыягназ гімнаста – страбізм (або касавокасць) і колобома. «Дзіўна бачыць, як шмат увагі і дасьведчанасьці элітная гімнастыка прыцягвае да захворваньняў вачэй і магчымасьцяў іх лячэньня», – падзяліўся доктар Dean Cestari у артыкуле Today.

Suni Lee, гімнастка зборнай ЗША, расказала аб сваёй барацьбе з захворваньнямі нырак у апошні год перад Алімпіядай. «Я даказала сабе, што магу пераадолець цяжкасьці, і, спадзяюся, натхніла іншых на тое, каб жыцьцёвыя няўдачы ніколі не спынялі вас на шляху да сваёй мары», – заявіла Lee.

Важную ролю ў падрыхтоўцы спартовак жаночай зборнай ЗША да Алімпіяды адыграў залацісты рэтрывер Бікан (з афіцыйным пасьведчаньнем «Самы добры хлопчык») – сабака-тэрапеўт. Ён дапамагаў гімнасткам кантраляваць узровень сератаніну і стрэсу. Аднак, Бікан – толькі частка праграмы мэнтальнага здароўя USA Gymnastics. Ініцыятыва таксама ўключае ў сябе сэансы ўсьвядомленасьці і каманду тэрапеўт_ак, гатовых да працы са спартоўкамі.

Simone Biles, самая тытулаваная алімпійская гімнастка ЗША ў гісторыі, лічыць, што найперш яе ўдзел у Алімпіядзе сёлета абумоўлены рэгулярнымі сэансамі тэрапіі. Па прычыне праблем з мэнтальным здароўем Biles зьнялася з камандных спаборніцтваў на Алімпіядзе-2020 у Токіа. Пазьней яна патлумачыла, што сутыкнулася з праблемай псіхалягічна ўспрыманага разрыву паміж целам і розумам гімнасткі падчас выступу (twisties). Biles старалася вярнуць сябе ў форму, пачынаючы з малога, старанна працуючы доўгі час, надаючы першачарговую ўвагу свайму мэнтальнаму здароўю. Той факт, што элітная атлетка падзялілася сваім досьведам, садзейнічае зьніжэньню стыгматызацыі тэмы мэнтальнага здароўя і тэрапіі.

Агульнае ўяўленне аб тым, што атлет_кі павінны быць абсалютна здаровыя як фізічна, так і мэнтальна, глыбока ўкаранілася ва ўспрыманьні спорту. Аднак, гэты ідэал усё часьцей аспрэчваецца самімі спартоў_камі, якія сутыкаюцца з цяжкасьцямі і дзеляцца сваім досьведам. І гэта разбурае шкодныя стэрэатыпы аб тым, што атлет_кі нібы павінны быць «звышлюдзьмі», і дазваляе весьці больш інклюзіўную дыскусію аб іх дабрабыце.

Упершыню ў гісторыі на алімпійскім подыуме па гімнастыцы стаялі трое цемнаскурых спартовак – Simone Biles, Jordan Chiles і Rebeca Andrade. У момант, калі Andrade паднімалася на пастамэнт, заваяваўшы залаты мэдаль за вольныя практыкаваньні, Chiles і Biles вырашылі пакланіцца па абодва бакі ад чэмпіёнкі, выявіўшы павагу і спартовую салідарнасьць. Andrade падзялілася: «Там былі тры цемнаскурыя жанчыны, якія прадстаўляюць так шмат усяго. <…> Я думаю, гэта была не проста даніна павагі мне, але ўсім дзяўчатам, жанчынам і іншым людзям, якія так старанна працавалі, каб паказаць, што гэта магчыма і мы заслугоўваем быць там».

Дысцыплінарны камітэт FIFA аштрафавалі жаночую зборную Канады за парушэньне правіл. Члены трэнерскага штаба выкарыстоўвалі робат для назіраньня за трэніроўкай зборнай Новай Зеландыі, што было расцэнена як шпіянаж. Падобныя дзеяньні зьяўляюцца ня толькі парушэньнем спартовых правіл, але і права на прыватнасьць.

Эквадор, які адправіў на Паралімпіяду 14 удзельні_ц, быў абвінавачаны нацыянальнай абсэрватарскай групай у садзейнічаньні і фінансаваньні карумпаванай групы, якая адпраўляе на Гульні спарто_вак без інваліднасьці. У Абсэрваторыі сьцьвярджаюць, што спартоў_кі, якія раней удзельнічалі ў Алімпіядзе, пазьней прынялі ўдзел у паралімпійскіх спаборніцтвах.

Некаторыя трыятланісткі выказалі незадаволенасьць з-за нездавальняючых умоў заплыву ў Сене, асабліва адзначыўшы высокі ўзровень забруджанасьці ракі. «Яны зусім не падумалі аб спартоў_ках. Тут больш думалі аб сцэне, аб іміджы, аб тым, каб усё выглядала прыгожа і можна было прадаць ідэю Сены, чаго хацелі Парыжскія гульні з самага адкрыцьця, і зусім не падумалі аб здароўі спарто_вак», – заявіла Miriam Casillas.

Напярэдадні спаборніцтваў па серфінгу на Таіці не спыняліся спрэчкі. Нагодай стала рашэньне аб будаўніцтве новай габарытнай вежы для судьдзяў. Экаактывіст_кі выказалі занепакоенасьць з нагоды ўздзеяньня будаўнічых работ, у прыватнасьці, сьвідраваньня, на каралавыя рыфы, далікатныя экасістэмы. Пасьля створанае петыцыі і акцый пратэсту, аргкамітэт АГ і ўрад французскай Палінэзіі ў якасьці кампрамісу прапанавалі пабудаваць больш кампактную вежу. Актывіст_кі не былі цалкам задаволеныя гэтым рашэньнем, аднак, па выніку арганізатар_кі прадставілі разборную вежу, якую ўсталявалі толькі на час спаборніцтваў. 

Хоць Алімпійскія гульні служаць глябальнай арэнай для дэманстрацыі лепшых спартовых вынікаў, яны таксама выяўляюць глыбінныя праблемы, зьвязаныя з сэксізмам, правам на свабоду выказваньня меркаваньня, дыскрымінацыяй, правам на здароўе – як фізічнае, так і мэнтальнае, і нават экалогіяй. Гульні ня толькі прапануюць плятформу для рэалізацыі спартовых дасягненьняў, але і дапамагаюць узмацніць галасы тых, хто выступае за роўнасьць і правы чалавека.

Расізм у спорце

FIFA увялі новы жэст супраць расізму на U-20 Чэмпіянаце сьвету FIFA па жаночым футболе. Сусьветны жэст скрыжаваных рук у якасьці сігналу аб расісцкіх абразах стане часткай футбольнага пратакола пасьля яго ўкараненьня на турніры. Выкарыстоўваючы жэст гуліні змогуць падаць знак судьдзі, як_ая ў сваю чаргу пачне трохэтапную працэдуру: прыпыненьне, прыпынак і спыненьне матчу.

Такія ж новаўводзіны былі прынятыя La Liga сумесна з RFEF. Канкрэтны жэст будзе ўключаны ў Пратакол дзеяньняў у адносінах да публічных інцыдэнтаў. Рашэньне накіравана на працяг сумеснае і эфектыўнае барацьбы з расізмам.

WBC прынялі рашэньне аб выключэньні баксёра Ryan Garcia за расісцкія камэнтары, якія ён пакідаў у сацсетках. Garcia прынёс свае прабачэньні, аднак, яго прамоўтэр Oscar De La Hoya лічыць, што гэта толькі пачатак шляху, каб вярнуць давер і павагу тых, хто працягваюць яго падтрымліваць. Раней Garcia дзяліўся аб сваёй барацьбе з праблемамі з мэнтальным здароўем, якая працягваецца некалькі гадоў.

Гульцы зборнай Аргентыны пасьля перамогі ў фінале Кубка Амерыкі прасьпявалі песьню, якая, па заяве FFF, зьмяшчала «расісцкія і дыскрымінацыйныя выказваньні». У кіраўніцтве зборнай Аргенціны ня бачаць неабходнасьці ў прынясеньні прабачэньняў. FIFA пачалі расследаваньне.

Arsenal FC вынеслі рашэньне аб адхіленьні 24 заўзятар_ак ад хатніх і выязных гульняў за абразьлівыя паводзіны. Большасьць інцыдэнтаў адбыліся на хатнім стадыёне Emirates – расізм, гамафобія, абразьлівыя скандаваньні, сэксуальны гвалт, аднак, 3 заўзятар_кі атрымалі адхіленьне за парушэньні ў сеціве. Анлайн-дыскрымінацыя ў стаўленьні прадстаўні_ц футбольных клюбаў – распаўсюджаная з’ява ў цяперашняй рэальнасьці, дзе можна наўпрост напісаць, напрыклад, гульцу клюба, застаючыся пры гэтым ананімн_ай.

У той жа час, шырокая грамадскасьць Arsenal FC сустрэліся на стадыёне Emirates, каб адсьвяткаваць выхад кнігі «Black Arsenal», якая дасьледуе гісторыю і ўплыў цемнаскурых прадстаўні_ц клюба — гул_іні, заўзятар_кі і мэнэджар_кі.

Club Brugge KV таксама ідэнтыфікавалі 24 заўзятар_ак, якія паказвалі расісцкае прывітаньне на адным з матчаў, і пачалі працэдуру забароны на наведваньне стадыёна ў дачыненьні да іх. Акрамя таго, клюб супрацоўнічае з паліцыяй аб магчымых далейшых кроках. «Клюб падкрэсьлівае, што ў сям’і сіне-чорных няма месца нявартым паводзінам, і што ён будзе працягваць прымаць папераджальныя меры супраць людзей, якія нявартыя насіць колеры нашага клюба», – гаворыцца ў заяве Brugge.

Privat Mbarga, гулец Bali United, заявіў: «Калі людзі называюць мяне малпай, гэта пазбаўляе мяне радасьці быць футбалістам». Пасьля таго, як футбаліст неаднаразова станавіўся ахвярай расісцкіх абраз у сеціве, ён сустрэўся з двума сваімі анлайн-аб’юзерамі, падзяліўся досьведам і заявіў, што верыць, што адукацыя ў гэтай сьферы можа зьмяніць сітуацыю.

Kick It Out паведамляюць аб рэкордным ліку дыскрымінацыйных паведамленьняў у сэзоне 2023/24, які толькі расьце. Гаворка ідзе пра расізм, сэксізм і абразы на рэлігійнай глебе. У сярэднім колькасьць інцыдэнтаў вырасла на 32%, а колькасьць паведамленьняў непасрэдна аб расізме – на 47%. Ёсьць і станоўчая тэндэнцыя – людзі больш сьхільныя паведамляць аб дыскрымінацыі, калі назіраюць яе праяву.

Выканаўчы дырэктар Асацыяцыі трэнер_ак ліг (LMA) Richard Bevan заявіў, што, пры наборы галоўных трэнер_ак існуе «прадузятасьць», якая спрыяе недахопу расавай разнастайнасьці сярод галоўных трэнер_ак у краіне. «Важна, каб футбол імкнуўся ўхіліць прадузятасьць і падвысіць празрыстасьць пры наборы кандыдат_ак. Толькі так доступ да працаўладкаваньня можа стаць па-сапраўднаму роўным». Для разуменьня актуальнасьці закранутай тэмы варта ведаць, што ў сапраўдны момант сярод 92 клюбаў у чатырох вышэйшых эшалонах Ангеліі працуюць два цемнаскурых галоўных трэнера: Nuno Espírito Santo у Nottingham Forest FC з APL і Darren Moore у Port Vale FC у чацьвёртым дывізіёне.

Расізм застаецца сталай праблемай у спорце, закранаючы гул_інь, заўзятар_ак, кіраўніцтва і іншых прадстаўні_ц індустрыі. Бесьперапынная адукацыя, актыўныя інстытуцыйныя дзеяньні і прыхільнасьць да разнастайнасьці і інклюзіўнасьці маюць вырашальнае значэньне для барацьбы з сістэмным расізмам у спорце, як на полі, так і за яго межамі.

Бясьпека, абарона і абслугоўваньне падчас спартовых мерапрыемстваў

У Бразіліі падчас канфлікту, які ўзнік пасьля матчу, паліцыя стрэлілі ў брамніка. Гулец атрымаў дапамогу ад доктар_кі на полі з-за моцнага крывацёку і быў дастаўлены ў бальніцу. Клюб выступіў з заявай з асуджэньнем учынку, а паліцыя распачала расьсьледаваньне інцыдэнту.

11 чалавек пацярпелі з-за няспраўнасьці эскалатара пасьля матча Brewers. Падобныя інцыдэнты ўзнікаюць з-за няякаснага абслугоўваньня, састарэлай інфраструктуры і адсутнасьці строгіх праверак бясьпекі. Паколькі стадыёны і спартовыя збудаваньні становяцца больш і складаней, неабходнасьць рэгулярных праверак і мадэрнізацый становіцца крытычна важнай для прадухіленьня няшчасных выпадкаў. Дакладныя працэдуры эвакуацыі, строгія пратаколы бясьпекі і выкарыстаньне сучасных тэхналёгій для маніторынгу стадыёна могуць зьнізіць рызыкі.

Жаночы Chelsea FC прынялі рашэньне спыніць раздачу аўтографаў і фатаграфаваньне з заўзятар_камі пасьля матчу на стадыёне Kingsmeadow з-за занепакоенасьці з нагоды бясьпекі гулінь. З-за растучай папулянасьці жаночага футбола і большай колькасьці фанат_ак такія мерапрыемствы сталі немагчымымі з пункту гледжаньня лягістыкі і дабрабыту ўсіх бакоў.

Бясьпека на спартовых мерапрыемствах становіцца ўсё важнейшай праблемай па меры росту іх маштабу і папулярнасьці. Ва ўразлівым становішчы апыняюцца як спартоў_кі, так і заўзятар_кі, пэрсанал. Праактыўныя меры маюць важнае значэньне – ад навучаньня персаналу службы бясьпекі і належнага кантролю натоўпу да абслугоўваньня інфраструктуры стадыёна. Спартовыя арганізацыі павінны надаваць першачарговую ўвагу дабрабыту спартко_ва і заўзятар_ак, каб стварыць бясьпечнае асяроддзе для ўсіх.

Права на здароўе

Гульцы і футбольныя прафсаюзы працягваюць выказвацца аб перагружанасьці календара спаборніцтваў.

Phil Foden і Julián Alvarez, футбалісты Manchester City FC, згулялі больш за 70 матчаў кожны ў гэтым сезоне. Фінал EURO-2024 стаў 60-м матчам для 16-гадовага Lamine Yamal.

«UEFA, FIFA і федэрацыі павінны ўлічваць, што гулец ня можа гуляць 60 матчаў за год. <…> Гэта невыканальны каляндар. Мы ня можам падтрымліваць узровень, гуляючы кожныя тры дні», – заявіў Dani Carvajal. Салідарны з гэтым меркаваньнем і Erling Haaland: «Цяжка быць у форме, калі гуляеш больш за 70 гульняў у год». Rodrigo Hernández заявіў, што гульцы блізкія да забастоўкі з-за перагружанасьці матчаў, а Alisson Becker лічыць, што меркаваньне гульцоў не ўлічваецца пры складаньні календара. Junior Firpo зьвярнуў увагу на той факт, што футбалісты гуляюць у сьпякотны час і на штучным полі, што ўплывае на здароўе і дабрабыт гульцоў. Firpo выказваў свае прэтэнзіі CONCACAF перад адным з матчаў, аднак, і ў дадзеным выпадку меркаваньне гульца не было першачарговым.

У маючым адбыцца сэзоне 2024/25 гульцам трэба будзе правесьці яшчэ больш матчаў у рамках пашыранай Лігі Чэмпіёнаў UEFA і новага клюбнага Чэмпіянату сьвету FIFA. Эўрапейскія лігі і FIFPRO плянуюць падаць сумесную скаргу ў Эўракамісію на FIFA адносна міжнароднага календара матчаў і парушэньняў антыманапольнага заканадаўства ЭЗ, мяркуючы, што гэта адзіны шлях абароны дабрабыту гульцоў, які застаўся.

Перагружаныя графікі спаборніцтваў уяўляюць значную пагрозу для здароўя спартоўцаў. Адсутнасьць балансу паміж патрабаваньнямі да выступаў і часам аднаўленьня прыводзіць да падвышанай рызыкі траўмаў і выгараньня. Гульцы, прафсаюзы і спартовыя арганізацыі ўсё часьцей выказваюць занепакоенасьць, сьцьвярджаючы, што такія календары парушаюць іх права на здароўе і дабрабыт. Кіруючым органам, такім, як UEFA і FIFA, неабходна аддаваць прыярытэт дабрабыту гульцоў над камерцыйнымі інтарэсамі.

Tahnai Annis падзялілася сваім досьведам аб «пасьлятурнірнай маркоце». На думку футбалісткі, гэта эмацыйны спад пасьля вялікага спаборніцтва, калі не хапала часу асэнсаваць свае перажываньні; стан падобны на «параліч». Annis лічыць, што футбольная індустрыя можа зрабіць больш для абароны мэнтальнага здароўя гул_інь пасьля міжнародных спаборніцтваў. У прыватнасьці, усталёўваць перапынкі, а таксама даваць «адтэрміноўку», каб не трэба было адразу вяртацца ў клюбны футбол. Большы доступ да спецыяліст_ак па мэнтальным здароўі зьяўляецца важным аспэктам, лічыць футбалістка. «The Post-Tournament Blues Guide вельмі дапамог мне асабіста. Гэта рэсурс, які я хацела б бачыць больш распаўсюджаным у клюбах і нацыянальных камандах, каб павысіць дасьведчанасьць і садзейнічаць адкрытаму абмеркаваньню гэтай тэмы».

FIFA і СААЗ запускаюць глябальную кампанію па павышэньні дасьведчанасьці аб страсеньні мозгу Suspect and Protect. Падчас кампаніі раскажуць пра рызыкі страсеньня, прыкметы і сімптомы меркаванага страсеньня, дадуць адукацыйныя рэсурсы і веды аб тым, як абараніць гул_інь.

Асноватворнае права чалавека спарто_вак на здароўе ставіцца пад пагрозу з-за перагружаных календароў спаборніцтваў, неадэкватнага перыяду аднаўленьня, камэрцыйных інтарэсаў спартовых федэрацый, ілюструючы сістэматычнае грэбаваньне дабрабытам атлет_ак. Кіруючыя органы спорту павінны выконваць свае абавязкі па абароне правоў спарто_вак, гарантуючы, што дасягненьне фізічных вынікаў ня будзе ажыцьцяўляцца ў шкоду доўгатэрміноваму здароўю.

Іншыя навіны ў сфэры спорту і правоў чалавека

FIFA падпісалі пагадненьне аб падтрымцы Чэмпіянату сьвету па футболе сярод бяздомных, які штогод арганізуе HWCF і накіраваны на падтрымку і натхненьне людзей з досьведам бяздомнасьці зьмяніць сваё жыьццё. Такое рашэньне было прынята ў адпаведнасьці з абавязацельствам FIFA «па паляпшэньні жыцьця людзей ва ўсім сьвеце з дапамогай футбола». FIFA дадуць неабходныя матэрыялы і абсталяваньне, уключаючы мэдалі і кубкі, а таксама будуць трансляваць мерапрыемства на FIFA+. «Homeless World Cup – выдатны прыклад таго, як футбол можа аб’ядноўваць людзей, каб кідаць выклік існуючым сацыяльным уяўленьням і паляпшаць жыцьцё людзей», – заявіў прэзідэнт FIFA Gianni Infantino.

Вярхоўны суд Даніі вынес рашэньне на карысць дацкіх футбалістаў у іх пазове супраць букмэкерскай канторы Bet365 за несанкцыянаванае выкарыстаньне іх выяваў у рэкляме ставак. Bet365 прызналі вінаватымі ў парушэньні правоў на выяву, зараз яны абавязаны выплаціць 630 000 эўра. Гэта значны кейс таксама і ў частцы права на прыватнасьць, асабліва ў дачыненьні да несанкцыянаванага выкарыстаньня выяваў у камэрцыйных мэтах. Рашэньне сьведчыць аб практыцы абароны пэрсанальных даных і забеспячэньні таго, каб камэрцыйныя арганізацыі паважалі канфідэнцыйнасьць і згоду асобных асоб, у тым ліку спарто_вак, ва ўсё больш лічбавым асяродьдзі.

Anwar El Ghazi, экс-гулец Mainz FC, выйграў справу супраць клюба аб неправамерным звальненьні. Раней клюб скасаваў кантракт з футбалістам пасьля таго, як ён выказаўся аб канфлікце паміж Ізраілем і ХАМАС у сеціве і падтрымаў Палестыну. Чакаецца, што ён будзе адноўлены ў статусе гульца нямецкага клюба і запатрабуе скасаваньня кантракта па пагадненьню бакоў.

МУС РФ абвясьцілі ў вышук былога намесьніка кіраўніка Маскоўскай антыдопінгавай лабараторыі Timofey Sobolevsky. Па якім менавіта крымінальным артыкуле яго шукаюць, невядома. Аднак, з 2015 года Sobolevsky пражывае ў ЗША. Ён зьехаў разам з былым кіраўніком лабараторыі Grigory Rodchenkov, які выкрыў «дзяржаўную сістэму» ўтойваньня прымяненьня допінгу расейскімі спартоў_камі на Алімпіядзе-2014. Службы зьнешняй разьведкі абвінавацілі Sobolevsky і Rodchenkov у падрыхтоўцы праэкта па ізаляцыі Расеі ад сусьветнага спорту.

У Дзярждуму Расеі ўнесьлі законапраэкт, згодна зь якім расейскія спартоў_кі павінны будуць клясьціся ў вернасьці РФ, калі прэтэндуюць на ўдзел у зборных. Згодна з законапраектам, такія спартоў_кі павінны даваць «Прысягу спартоўца», у якой ёсьць фраза аб неабходнасьці «быць верным Расеі». На думку юрыст_ак, так чыноўні_цы змогуць ціснуць на атлет_ак і прымушаць адмаўляцца ад замежных спаборніцтваў.

У Лёндане адкрылі інсталяцыю ў гонар 487 спарто_вак, якія загінулі на вайне Расеі супраць Украіны. Інсталяцыя пралівае сьвятло на разбуральны ўплыў вайны і на сфэру спорту і служыць магутным напамінам аб жахах таго, што адбываецца. Такое скрыжаваннье вайны і спорту дэманструе вырашальную ролю, якую спорт можа гуляць у павышэньні дасьведчанасьці аб сацыяльна-значных праблемах.

ЛГТБТК+ спартоў_кі з Расеі падзяліліся досьведам аб гамафобіі ў спорце ў краіне. Яны распавялі, як трэнер_кі прымушаюць іх прасіць прабачэньня за сваю арыентацыю, кал_яжанкі ўладкоўваюць падстаўныя сустрэчы геям, каб абрабаваць ці зьбіць, як прыходзіцца выбіраць паміж партнэр_кай і кар’ерай, а таксама аб барацьбе за права займацца спортам. Нагадаем, што «Міжнародны грамадскі рух ЛГБТ» з канца 2023 года прызнаны ў Расеі экстрэмісцкім, забаронена яго «прапаганда», а прадстаўні_цы супольнасьці сутыкаюцца з перасьледамі.

У футбольнай фэдэрацыі Нідэрляндаў (KNVB) абмяркуюць адмову ад фіксацыі становішча па-за гульнёй у аматарскіх лігах, каб абараніць асістэнт_ак судьдзі, якія сутыкаюцца з рэзкай крытыкай пасьля спрэчных рашэньняў. Часам з-за падобных рашэньняў гульні даводзіцца перарываць. Напрыклад, у 2023-м спынілі 1864 матчы – на 11% больш, чым годам раней. За апошнія пяць гадоў колькасьць інцыдэнтаў вырасла на 58%. Пры гэтым гвалт у дачыненьні да судьдзяў можа прывесьці да сьмяротнага зыходу.

Заўзятар_кі Borussia Dortmund выступілі з пратэстам супраць спонсарства клюба з вытворцам зброі Rheinmetall падчас першага матчу ў сезоне Бундэслігі з Eintracht Frankfurt. Яны вывесілі банеры: «Грошы на першым месцы, каштоўнасьці – на другім!», «20 мільёнаў поўныя крыві» і «Ніякіх каштоўнасьцяў? Ніякай маралі?» Заява з асуджэньнем была апублікаваная на сайце фан-клюба Südtribüne Dortmund.

Tariq Lamptey ахвяраваў наборы для робататэхнікі арганізацыі Achievers Ghana, якая займаецца прасоўваньнем тэхналагічнай адукацыі для дзяўчынак. Ініцыятыва накіравана на павышэньне ўпэўненасьці школьніц і натхненьне іх на пабудову кар’еры ў галіне STEM, якая па-ранейшаму застаецца пераважна мужчынскай. Ініцыятыва Lamptey сьведчыць пра той станоўчы ўплыў, які спартоў_кі могуць аказваць за межамі сваёй кар’еры, натхняючы на ​​сацыяльныя зьмены, спрыяючы большай інклюзіўнасьці і падаючы магчымасьці новым пакаленьням.

Forest Green Rovers аб’ядналіся з #showyourstripes і biodiversity stripes, каб прадставіць новыя камплекты, якія падвышаюць дасьведчанасьць аб хуткім пацяпленьні клімату. Камплекты будуць уключаць у сябе дызайн, натхнёны графікам сагравальных палос (ілюструюць рост сярэдняй глябальнай тэмпературы з 1850 года) і палосамі біяразнастайнасьці (паказваюць страту дзікай прыроды з 1970 года).

Пазначаныя навіны паказваюць на шырокі спектр пытаньняў правоў чалавека ў спорце – абарона персанальных даных, падтрымка супольнасьцяў, правы ЛГБТК+ супольнасьці, зьмена клімату і іншыя. Гэтыя прыклады раскрываюць складанае ўзаемадзеяньне паміж спортам, правамі чалавека і грамадзкімі інтарэсамі, падкрэсьліваючы ролю галіны ў садзейнічаньні роўнасьці, дабрабыту і інклюзіі.